بایدها و نبایدهای مالیات ارز دیجیتال در ایران

ارزهای دیجیتال به عنوان یک پدیده جدید و نوظهور در سال‌های اخیر مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته‌اند. این ارزها مزایای متعددی نسبت به ارزهای فیزیکی سنتی دارند، از جمله عدم نیاز به واسطه، امنیت بالا و سهولت و سرعت در تراکنش‌ها. با این حال، همانند هر پدیده جدیدی، ارزهای دیجیتال نیز معایبی دارند، از جمله نوسانات بالای قیمت و عدم شفافیت در برخی از معاملات.

یکی از مهم‌ترین مسائلی که فعالان بازار ارزهای دیجیتال (معروف به کریپتوکارنسی) باید به آن توجه کنند، قوانین و مقررات مربوط به مالیات این ارزها است. در ایران، بر اساس ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم، از سود حاصل از خرید و فروش ارزهای دیجیتال مالیات اخذ می‌شود. در این مقاله، به بررسی قوانین مالیاتی مربوط به ارزهای دیجیتال در ایران، نرخ مالیات و همچنین نحوه تکمیل اظهارنامه مالیاتی این ارزها می‌پردازیم.

مالیات ارز دیجیتال چیست؟

قوانین مالیات ارز دیجیتال در ایران

در ایران، همانند سایر مشاغل، فعالیت در حوزه ارزهای دیجیتال نیز مشمول مالیات بر درآمد می‌شود. میزان مالیات دریافتی بر اساس درآمد حقیقی و واقعی فعالان این حوزه و همچنین نوع فعالیت آنها در بازار ارزهای دیجیتال محاسبه می‌گردد. با وجود اینکه تاکنون قانون خاص و مستقلی برای وضع مالیات بر ارز دیجیتال در ایران به تصویب نرسیده است، بر اساس بخشنامه‌های صادره، فعالیت در این حوزه مشمول مالیات بر درآمد قانون مالیات‌های مستقیم خواهد بود. مواد 93 و 94 این قانون مربوط به مالیات بر درآمد و مواد 119 و 131 آن مربوط به مالیات بر درآمد اتفاقی می‌شود.

علاوه بر این، سازمان امور مالیاتی در سال 1398 با صدور بخشنامه‌ای به شماره 58144 / ت 55637 ه، قوانین مالیاتی مربوط به مزارع استخراج ارز دیجیتال را نیز ابلاغ نموده است. در این بخشنامه، مراکز استخراج ارز دیجیتال به عنوان واحد تولیدی صنعتی شناخته شده و مشمول مقررات مالیاتی مربوطه می‌شوند.

نکته قابل توجه این است که در صورت صادرات محصولات حاصل از استخراج ارز دیجیتال و کسب درآمد ارزی از آن، با توجه به شرایط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، ارز دریافتی صادرکننده به کشور بازگردانده شده و در این صورت، مشمول مالیات با نرخ صفر درصد خواهد شد. نهایتا، برای پرداخت مالیات مربوط به خرید و فروش ارزهای دیجیتال، فعالان این حوزه می‌توانند از طریق سامانه عملیات الکترونیک مالیاتی به صورت اینترنتی اقدام نمایند.

قوانین ارزهای دیجیتال در کشورهای مختلف جهان

در دنیای کریپتو مقررات و قوانین ارزهای دیجیتال در کشورهای مختلف جهان بسته به تنوع فرهنگ‌ها، اقتصادها و نیازهای کشورها، در شکل‌ها و زمینه‌های متفاوتی، تدوین و اجرا می‌شوند. برخی از زمینه‌ها برای مقررات و قوانین ارزهای دیجیتال در کشورهای مختلف، عبارت‌اند از:

• مقررات مالیاتی

برخی کشورها ارزهای دیجیتال را به عنوان ارز رسمی شناخته و مالیات‌ها و معاملات مالی مرتبط با آن‌ها را مشابه ارزهای سنتی اعمال می‌کنند. در سایر کشورها ممکن است ارزهای دیجیتال به عنوان دارایی‌ هایی مجزا ثبت شده و مالیات‌ها به شکل‌های متفاوتی اعمال شوند.

• ممنوعیت های مالیاتی

برخی کشورها برای معاملات ارزهای دیجیتال ممنوعیت یا محدودیت‌هایی اعمال می‌کنند. این ممنوعیت‌ها می‌تواند به دلایل امنیتی، مالیاتی یا نظارتی اجرا شود.

• مجوزها

در برخی کشورها، برای فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال نیاز به دریافت لایسنس یا مجوز از مقامات دولتی خواهید داشت.

• مصرف کنندگان و حق مالکیت

تعیین حق مالکیت و حفاظت از مصرف‌کنندگان از جمله مهمترین جنبه‌ های قوانین ارزهای دیجیتال در کشورهای مختلف است. برخی کشورها حقوق مصرف‌کنندگان را با تعیین حق مالکیت و حفاظت از اطلاعات شخصی ترکیب می‌کنند.

• سیایت های نظارتی

کشورها ممکن است سیاست‌های نظارتی بر تراکنش‌های ارزهای دیجیتال را با توجه به نیازهای خود تنظیم نمایند. این موضوع به حفظ امنیت مالی و جلوگیری از کاربردهای غیرقانونی مرتبط با ارزهای دیجیتال کمک می‌کند.

• تعامل با بانک‌ها و مؤسسات مالی

در برخی کشورها، ارزهای دیجیتال به عنوان ابزاری برای تسهیل تراکنش‌های بانکی و مالی استفاده می‌شوند و تعامل و همکاری با بانک‌ها و مؤسسات مالی ترویج می‌یابد. تمامی این تنظیمات و قوانین باعث شکل‌ گیری محیط‌ های حقوقی و قانونی متفاوتی برای ارزهای دیجیتال در کشورهای مختلف شده‌اند که نقش بزرگی در تعیین سرنوشت این ارزها در بازارهای جهانی دارند.

لزوم پرداخت مالیات

معامله‌گران ارزهای دیجیتال بر اساس میزان درآمد واقعی خود از معاملات، مشمول مالیات می‌شوند. این مالیات شامل فعالیت‌های اقتصادی آنها در بازار ارزهای دیجیتال نیز می‌شود. سازمان امور مالیاتی ایران در بخشنامه‌ای با عنوان 58144 / ت 55637 ه، در تاریخ 13/05/1398، اعلام کرده است که ارزهای حاصل از صادرات ارزهای دیجیتال به چرخه‌ های اقتصادی، مشمول مالیات با نرخ صفر خواهند بود.

نکات مهم برای فعالان بازار ارز دیجیتال:

• مطالعه: افراد پیش از شروع فعالیت در بازار ارزهای دیجیتال، باید در مورد نحوه خرید و فروش این ارزها مطالعه کافی داشته باشند.
• کسب اطلاعات: همچنین، کسب اطلاعات کافی در مورد انواع ارزهای دیجیتال، نحوه عملکرد و کاربرد آنها، برای این افراد ضروری است.
• نحوه پرداخت مالیات: طبق قانون جدید، افراد مشمول پرداخت مالیات خرید و فروش ارزهای خارجی، می‌توانند از طریق سامانه عملیات الکترونیک مالیاتی به نشانی tax.gov.ir به صورت اینترنتی اقدام به پرداخت مالیات خود نمایند.

اشخاص مشمول مالیات ارزهای دیجیتال

بر اساس قانون مالیات ارزهای دیجیتال، اشخاص زیر مشمول مالیات بر درآمد معاملات ارزهای دیجیتال می شوند:

• اشخاص حقیقی مقیم ایران
• اشخاص حقوقی مقیم ایران
• اشخاص حقیقی غیرمقیم که در ایران فعالیت اقتصادی دارند.

درآمد مشمول مالیات ارزهای دیجیتال

بر اساس قانون مالیات ارزهای دیجیتال، درآمد مشمول مالیات ارزهای دیجیتال عبارت است از:

• سود حاصل از معاملات ارزهای دیجیتال
• درآمد حاصل از استخراج ارزهای دیجیتال
• درآمد حاصل از ارائه خدمات مرتبط با ارزهای دیجیتال

نرخ مالیات ارز دیجیتال

•  درآمد تا مبلغ 288 میلیون ریال، از پرداخت مالیات معاف است.
•  درآمد تا مبلغ 500 میلیون ریال، مشمول مالیات سالانه 15 درصد است.
•  درآمد مازاد بر 500 میلیون ریال تا 1 میلیارد ریال، مشمول مالیات سالانه 20 درصد است.
•  درآمد مازاد بر 1 میلیارد ریال، مشمول مالیات سالانه 25 درصد است.

مالیات عملکرد اشخاص حقوقی نیز، بر اساس ماده 105 قانون مالیات مستقیم، 25 درصد از مجموع درآمد آنان است. این مالیات پس از کسر زیان‌های حاصل از منابع غیر معاف و با کسر بخشودگی‌های تعیین شده، محاسبه می‌شود.

نحوه پرکردن اظهارنامه مالیاتی ارز دیجیتال

برای پرداخت مالیات عملکرد به صورت الکترونیکی، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. به درگاه میز خدمت عملیات الکترونیک مالیاتی به نشانی tax.gov.ir مراجعه کنید.
2. بر روی گزینه پرداخت الکترونیک مالیات کلیک نمایید.
3. در صفحه جدید، شناسه قبض/پرداخت یا شناسه ۳۰ رقمی نسیم را وارد کنید.
4. کد امنیتی را وارد کرده و بر روی گزینه بررسی کلیک نمایید.
5. سامانه پرداخت قبوض برخط مالیاتی اطلاعات ثبت شده در سیستم را نمایش می دهد.
6. بر روی گزینه پرداخت کلیک کنید.

با انجام این مراحل، پرداخت قبوض مالیاتی شما به صورت اینترنتی انجام خواهد شد.

نکات مهم:

• در اظهارنامه مالیاتی باید درآمد و هزینه‌ها را به طور دقیق مشخص کنید.
• بر اساس اطلاعات ارائه شده در اظهارنامه، میزان سود نهایی شما محاسبه خواهد شد.
• نرخ مالیات بر اساس تعرفه‌های مالیاتی مشخص شده محاسبه می‌شود و درصدی از سود نهایی شما به عنوان مالیات باید پرداخت گردد.
• به طور کلی، حدود 25 درصد از سود نهایی به عنوان مالیات باید پرداخت شود

چگونه مالیاتمان را به صفر برسانیم؟

متأسفانه در رابطه با ترید و معاملات ارزهای دیجیتال، هیچ‌گونه معافیت مالیاتی چشمگیر و کارآمدی وجود ندارد. تنها دو نوع معافیت وجود دارد که تا حدی باعث کاهش مالیات می‌شوند:

1. معافیت معیشتی

این مورد شامل تمامی کسب‌ و کارها در کشور می‌شود و بر مبنای آن، هر شخصی حقیقی که در موعد مقرر اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان ارائه دهد می‌تواند در صورت داشتن حداکثر ۴۰ میلیون تومان سود در سال از پرداخت مالیات معاف شود.

1. معافیت در حوزه استخراج یا ماینینگ ارزهای دیجیتال

چنانچه یک شرکت فعال در زمینه استخراج ارزهای دیجیتال، در محدوده ۱۲۰ کیلومتری تهران، ۵۰ کیلومتری اصفهان و ۳۰ کیلومتری سایر شهرها، مزرعه استخراج خود را راه‌اندازی کند، می‌تواند از معافیت ماده ۱۳۲ قانون‌های مالیاتی استفاده کنند. این معافیت به مدت ۵ سال بوده و می‌تواند تا حجم مناسبی از رقم مالیات شما را کاهش دهد. البته این معافیت تنها به اشخاص حقوقی تعلق می‌گیرد؛ یعنی بایستی حتماً برای آن شرکت رسمی ثبت کرده باشید.

معاملاتی که مشمول مالیات ارز دیجیتال نمی شوند!

در کل مالیات بر همه انواع معاملات تعلق نمی‌گیرد و برخی از فعالیت‌های کاربران در دنیای ارزهای دیجیتال مشمول مالیات نیستند. در ادامه فهرستی از مهمترین فعالیت‌های کاربران در دنیای ارز دیجیتال که در آمریکا مشمول مالیات نمی شوند را بررسی می کنیم:

• خرید ارز دیجیتال با پول نقد و نگهداری آن

صرفا خرید و نگه داری ارز دیجیتال به خودی خود مشمول مالیات نمی‌شود. این مالیات اغلب هنگام فروش اعمال می گردد و روی سود بعد از فروش آن محاسبه می‌شود.

• اهدای کریپتو به یک موسسه خیریه

اگر ارز دیجیتال را مستقیماً به یک سازمان خیریه مانند GiveCrypto.org اهدا کنید، ممکن است بتوانید کسر خیریه را مطالبه نمایید و مشمول مالیات ارز دیجیتال نشوید.

• دریافت هدیه

اگر ارز دیجیتال را به عنوان هدیه دریافت کنید، مشمول مالیات رمز ارز نمی‌شوید. البته تا زمانی که این فعالیت مشمول مالیات دیگری مانند فروش دارایی‌ها یا استیکینگ ارز دیجیتال نشود.

• هدیه دادن

شما می توانید تا 15000 دلار به ازای هر گیرنده در سال بدون پرداخت مالیات هدیه دهید. در مورد هدیه دادن به همسر این مبالغ بیشتر هم می‌شود. اگر هدیه شما بیش از 15000 دلار به ازای هر گیرنده باشد، باید اظهارنامه مالیاتی هدیه را ارسال کنید. اگر رمزارز را خارج از خرید کالا یا خدمات به شخص دیگری انتقال دهید، ممکن است به عنوان یک هدیه به حساب بیاید، حتی اگر شما واقعا نخواسته باشید هدیه بدهید.

• جابجایی رمز ارز

انتقال رمز ارز بین کیف پول ارز دیجیتال یا حساب‌های معامله گر مشمول مالیات ارز دیجیتال نمی شود.

دور زدن مالیات ارز دیجیتال

برخی روش‌ها و ترفندها وجود دارند که می‌توانند به فعالان این حوزه کمک کنند تا از پرداخت مالیات‌های سنگین جلوگیری کنند. اما تمامی این موارد تنها از راه قانونی و به کمک مشاوران مالیاتی امکان‌پذیر خواهد بود. در زیر برخی از روشهای دور زدن مالیات ارزهای دیجیتال آورده شده اند:

1- انتقال ارز دیجیتال به صرافی خارجی

برخی از معامله‌گران تلاش می‌کنند با استفاده از صرافی‌های خارجی و روش‌های دیگر، از پرداخت مالیات فرار کنند. اما باید توجه داشت حتی اگر در صرافی‌های خارجی معامله کنید، پول نقدی که در نهایت به حساب شما واریز می‌شود نیز از طرف بانک به اداره مالیات گزارش داده می‌شود و می‌توان گفت که در هر صورت، معامله شما دیده می‌شود. و این اقدامات عواقب قانونی به همراه داشته باشد.

2- نقد نکردن درآمد ارز دیجیتال

برخی افراد تصور می‌کنند که با عدم نقد کردن ارزهای دیجیتال و نگهداری آنها، می‌توانند از پرداخت مالیات فرار کنند. این تصور کاملاً اشتباه است. سازمان‌های مالیاتی به طور فزاینده‌ای در حال رصد معاملات و درآمدهای حاصل از ارزهای دیجیتال هستند و می‌توانند با استفاده از روش‌های مختلف، تراکنش‌های شما را ردیابی کنند. علاوه بر این، زمانی که قصد استفاده از سود حاصل از ارزهای دیجیتال را داشته باشید، باید آنها را به ارز رسمی کشور تبدیل کنید. این فرآیند تبدیل در اکثر موارد مشمول مالیات می‌شود. بنابراین، نقد نکردن ارزهای دیجیتال به هیچ وجه راهکاری مطمئن برای فرار از مالیات نیست.

3- مالیات مقطوع

مالیات مقطوع شما را از پر کردن اظهارنامه مالیاتی معاف می‌کند و مالیات به‌صورت خودکار از مبلغ فروش کسر می‌شود. مالیات مقطوع در بازار املاک، بورس و دیگر بازارهای جهانی مرسوم است. اما توجه کنید:

• در بازار ارزهای دیجیتال ایران، این شیوه مالیاتی وجود ندارد و مالیات باید به‌ صورت جداگانه اظهار و پرداخت شود.
• کارمزد صرافی‌های داخلی مالیات نیست و مسئولیت اظهار مالیاتی بر عهده خود فرد است.

4- استفاده از شغل دوم به جای تریدری برای کاهش مالیات

پنهان کردن درآمدهای معاملاتی از طریق عدم ذکر شغل ترید در اظهارنامه مالیاتی، یک تصور غلط رایج میان معامله‌گران است. برای مثال، صاحب یک سوپرمارکت که به معاملات ارز دیجیتال نیز می‌پردازد، نمی‌تواند درآمد حاصل از ترید را به عنوان بخشی از درآمد سوپرمارکت خود در اظهارنامه قید کند. اظهارنامه مالیاتی باید به طور شفاف، درصد درآمد و زمان اختصاص یافته به هر شغل را مشخص کند. عدم ذکر شغل ترید در اظهارنامه به منزله فرار مالیاتی تلقی شده و می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگینی برای فرد خاطی شود. توجه داشته باشید که جایگزینی عنوان شغل ترید با عنوانی دیگر در اظهارنامه، آن را باطل و مشمول جریمه خواهد کرد.

عواقب فرار از مالیات ارز دیجیتال

سازمان مالیات طبق ماده ۲۷۴ قانون مالیات های مستقیم، مجاز به اعمال جریمه های متعددی برای افراد و شرکت هایی است که از پرداخت مالیات خودداری می کنند. نوع و شدت این جریمه ها با توجه به میزان فرار مالیاتی، دفعات تکرار تخلف و سایر عوامل تعیین می شود. علاوه بر جریمه های نقدی، فرار مالیاتی می تواند منجر به عواقب جدی تری مانند پیگرد قانونی و مجرم شناخته شدن شود. در این حالت، فرد خاطی علاوه بر جریمه های سنگین، با مجازات حبس نیز روبرو خواهد شد.

توجه به این نکته ضروری است که فرار مالیاتی نه تنها به ضرر دولت و جامعه است، بلکه می تواند برای شخص خاطی نیز تبعات منفی به همراه داشته باشد. ایجاد سوء پیشینه و محدودیت های قانونی در زمینه های مختلف، از جمله اشتغال، دریافت وام و مسافرت خارجی، از جمله این تبعات هستند. بنابراین، عاقلانه ترین تصمیم این است که از فرار مالیاتی خودداری کرده و به تعهدات قانونی خود در قبال پرداخت مالیات عمل کنید.

نتیجه گیری

در سال‌های اخیر، دولت رویکردی سخت‌گیرانه‌تر در خصوص مالیات و اعمال آن بر کسب‌وکارها در پیش گرفته است. ارزهای دیجیتال نیز به عنوان یک حوزه نوظهور، از این قاعده مستثنی نبوده و به عنوان یک رویداد مالیاتی برای دولت شناخته شده‌اند. فعالین این حوزه، به خصوص آنهایی که حضور فعالی دارند و سودهای کلانی از این بازار به دست می‌آورند، باید نسبت به این موضوع آگاه باشند. عدم آگاهی از قوانین و مقررات مالیاتی مربوط به ارزهای دیجیتال می‌تواند عواقب ناخوشایندی مانند جریمه، مجازات و حتی اتهام فرار مالیاتی به دنبال داشته باشد. بنابراین، آگاهی از وضعیت مالیاتی ارزهای دیجیتال در ایران برای تمام فعالان این حوزه، امری ضروری است. با کسب اطلاعات کافی در این زمینه، می‌توانید فعالیت‌های خود را به طور قانونی و بدون نگرانی از مشکلات مالیاتی، ادامه دهید.

سوالات متداول

1- آیا درآمد های ناشی از سود سهام یا میزان سهمی که هر یک از دارندگان ارز دیجیتال دارند، شامل مالیات می شود ؟ 

درآمدهای ناشی از سود سهام یا میزان سهمی که هر یک از شرکا دارند، مشمول مالیات نیستند.

2- آیا صرافی‌های ارز دیجیتال داخلی زمان معامله مالیات را کسر می‌کنند؟

بسیاری تصور می‌کنند که صرافی‌های داخلی در کارمزدی که از شما دریافت می‌کنند، مالیات را نیز کسر می‌کنند که این اشتباه است. مالیات مقطوع صرفاً برای معاملات بورس اعمال شده است و در بازار خرید و فروش ارزهای دیجیتال این‌چنین نیست. به طور کلی، مبلغ کارمزدی که برای هر معامله‌ی شما در صرافی‌ها دریافت می‌شود صرفاً برای آن صرافی بوده و ارتباطی به مالیات شما ندارد. شما در نهایت اگر مشغول درآمدزایی کلان از ارزهای دیجیتال باشید، باید اظهارنامه پر کنید و برای سودهای خود مالیات بپردازید.